Ιατρικός Βελονισμός

Ο Βελονισμός αποτελεί μέρος της Παραδοσιακής Κινέζικης Ιατρικής. Αυτό που για τουλάχιστον 3000 χρόνια εφαρμοζόταν βασισμένο στην παρατήρηση, εφαρμόζεται σήμερα τεκμηριωμένο από εργασίες με αυστηρά επιστημονικά και μεθοδολογικά κριτήρια ως Ιατρικός Βελονισμός. 

Ο Ιατρικός Βελονισμός αναφέρεται στην εφαρμογή του Βελονισμού στο Δυτικό κόσμο, από ιατρούς ειδικά εκπαιδευμένους, συμπληρωματικά και παράλληλα με διαγνωστικές και θεραπευτικές μεθόδους της συμβατικής Ιατρικής και όπου υπάρχουν τεκμηριωμένες ενδείξεις για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά του.

Ο Βελονισμός αποτελεί ιατρική πράξη, απλή στην εφαρμογή της, χωρίς παρενέργειες.  Έχει αναγνωριστεί σαν ιατρική πράξη στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες (Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Βέλγιο, Σουηδία, Αυστρία, Νορβηγία). Είναι η μοναδική ανάμεσα στις εναλλακτικές μεθόδους θεραπείας που εφαρμόζεται σε Δημόσια Νοσοκομεία σε όλον τον κόσμο. Διδάσκεται στις περισσότερες Ιατρικές Σχολές της Αμερικής αλλά και σε πολλές της Ευρώπης. Στην Ελλάδα εφαρμόζεται στα Ιατρεία Πόνου μεγάλων Νοσοκομείων (Σισμανόγλειο, Νίκαιας, Ευαγγελισμός, Αιγινήτειο, Λαϊκό, ΚΑΤ, Γενικό Κρατικό, ΑΧΕΠΑ). Η διαγνωστική διαδικασία δε διαφέρει από αυτή της κλασσικής ιατρικής. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται σε λεπτομέρειες που αφορούν την εμφάνιση των συμπτωμάτων, τις συνθήκες που βελτιώνουν ή επιδεινώνουν τα συμπτώματα, την εξέλιξη της ασθένειας και στοιχεία που θεωρούνται μοναδικά για τον κάθε ασθενή. 

Η κάθε θεραπεία εξατομικεύεται σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητες κάθε ασθενή. Τοποθετούμε πολύ λεπτές βελόνες (αποστειρωμένες, μιας χρήσης, οι οποίες δεν περιέχουν κάποια φαρμακευτική ουσία), σε ειδικά σημεία του σώματος, οι οποίες παραμένουν για 20 λεπτά περίπου. Γενικά η διαδικασία είναι ανώδυνη (σε κάποια σημεία ίσως παρουσιαστεί ήπιο στιγμιαίο άλγος κατά την είσοδο της βελόνας, το οποίο όμως είναι παροδικό και καλά ανεκτό από τους ασθενείς).  Πολλές φορές χρησιμοποιούμε παράλληλα και συσκευές ηλεκτροβελονισμού ή Laser. Η συχνότητα εφαρμογής του είναι 1-2 φορές την εβδομάδα. Η δράση του Βελονισμού είναι αθροιστική. Συνήθως χρειάζονται 4-12 συνεδρίες για θεραπεία. Για διακοπή καπνίσματος συνήθως αρκούν 3-5 συνεδρίες.

Από το 1979 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO), αποδεχόμενος τα αποτελέσματα προσεκτικά σχεδιασμένων μελετών και κλινικών εργασιών, έχει καταρτίσει έναν κατάλογο παθήσεων στις οποίες ο Βελονισμός είναι αποτελεσματικός. Το 2003 δόθηκε από τον WHO ένας νέος αναλυτικός κατάλογος νοσημάτων στα οποία ο Βελονισμός έχει επιστημονικά τεκμηριωμένα άριστα έως ικανοποιητικά αποτελέσματα.

Η IASP (Διεθνής Εταιρεία για τη μελέτη του πόνου) συνέβαλε στη διαμόρφωση των ενδείξεων του βελονισμού στον πόνο. Το Ν.Ι.Η. (Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας Αμερικής) και ο FDA (Οργανισμός Ελέγχου Τροφίμων και Φαρμάκων Αμερικής) εξέδωσαν επίσης μια σειρά ενδείξεων για τη χρήση του βελονισμού.

Οι κυριότερες ενδείξεις του βελονισμού είναι:

• Νευρολογικές παθήσεις: ημικρανία, κεφαλαλγία τάσεως, νευραλγία τριδύμου,  πάρεση προσωπικού νεύρου (περιφερικού τύπου), ίλιγγος (νευροφυτικής, αγγειακής ή αυχενικής αιτιολογίας), εμβοές, πάρεση μετά από αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, νευρογενής κύστη
• Ψυχικά και Ψυχοσωματικά προβλήματα: αγχώδεις διαταραχές (άγχος-ανησυχία, φοβίες, κρίσεις πανικού, μετατραυματικό stress), αϋπνία, προβλήματα συγκέντρωσης και μνήμης, χρόνια κόπωση, κατάθλιψη
• Μυοσκελετικά επώδυνα σύνδρομα: αυχενικό σύνδρομο, οσφυαλγία, ισχιαλγία, αρθρίτιδες (ισχίου, γόνατος, ποδοκνημικής, άκρου ποδιού, ώμου, αγκώνα, άκρου χεριού), οστεοαρθρίτιδα, επικονδυλίτιδα αγκώνα (tennis elbow), σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα, άλγος κροταφογναθικής άρθρωσης, ινομυαλγία, σύνδρομο χρόνιου πόνου, τραυματισμοί-αθλητικές κακώσεις, μυαλγίες
• Αναπνευστικά προβλήματα: αλλεργική ρινίτιδα, αγγειοκινητική ρινίτιδα, ιγμορίτιδα, άσθμα, βήχας
• Γαστρεντερικά προβλήματα: επιγαστραλγία, δυσπεψία, ευερέθιστο έντερο (σπαστική κολίτιδα), δυσκοιλιότητα, αιμορροΐδες
• Γυναικολογικά προβλήματα: διαταραχές περιόδου, δυσμηνόρροια, σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, λειτουργική υπογονιμότητα, σύνδρομο εμμηνόπαυσης
• Δερματολογικά προβλήματα: ακμή, έκζεμα, κνίδωση, κνησμός (αλλεργικής αιτιολογίας), ψωρίαση
• Εξαρτήσεις: διακοπή καπνίσματος, μείωση όρεξης
• Άλλα προβλήματα: ναυτία (εγκυμοσύνης, μετεγχειρητική, μετά από χημειοθεραπεία, ταξιδιώτη), μετεγχειρητικός πόνος, καρκινικός πόνος
• Αισθητική: αντιγήρανση, ρυτίδες, χαλάρωση, τοπικό πάχος, κυτταρίτιδα
• Αθλητιατρική: σωματική και ψυχική ενδυνάμωση, μυϊκές κράμπες

Ο ανθρώπινος οργανισμός διαθέτει ένα θαυμαστό μηχανισμό αυτορρύθμισης και αυτοίασης.

Ο Βελονισμός προάγει αυτή την αυτορρυθμιστική ικανότητα του οργανισμού. Η ομοιοστατική δράση του Βελονισμού αφορά το νεύρο-ενδοκρινο-ανοσο-αγγειακό σύστημα.

Έχει αποδειχθεί ότι τα σημεία Βελονισμού (περίπου 730 σε όλο το σώμα) δεν είναι απλά σημεία στο δέρμα αλλά έχουν ιδιαίτερες ανατομικές, ηλεκτρικές, χημικές και μεταβολικές ιδιότητες.

Σύμφωνα με σύγχρονες μελέτες, η είσοδος της βελόνας στα συγκεκριμένα σημεία ή

περιοχές του δέρματος κινητοποιεί μια αλυσίδα αντιδράσεων:

1. Τοπική αντίδραση: η είσοδος της βελόνας προκαλεί την παραγωγή μικρορεύματος (10μΑ), το οποίο διεγείρει την κυτταρική μεμβράνη και κατ’ επέκταση τους αισθητικούς υποδοχείς και τις νευρικές απολήξεις της περιοχής. Ταυτόχρονα, προκαλεί μικροτραυματισμό που οδηγεί στη δημιουργία μικρής φλεγμονώδους αντίδρασης (με τη συμμετοχή ενδογενών ουσιών όπως σεροτονίνη, βραδυκινίνη, ουσία P, ισταμίνη, προσταγλανδίνες κ.ά.), σε περιοχή έως λίγα εκατοστά από το σημείο εισόδου της βελόνας, που διαρκεί 24-72 ώρες (νευρογενής φλεγμονή). Οι μηχανισμοί αυτοί προκαλούν ένα συνεχές αισθητικό ερέθισμα, που είναι ικανό να ενεργοποιήσει ενδογενείς μηχανισμούς αναλγησίας και ομοιόστασης.
2. Περιοχική αντίδραση: μετά τον ερεθισμό των τοπικών αισθητικών υποδοχέων, το ερέθισμα μεταφέρεται στο νωτιαίο μυελό και από εκεί παράγεται απαντητική αντίδραση που μπορεί να αφορά έκταση μεγαλύτερη από αυτή της περιοχής ερεθισμού.

Οι γνώσεις μας από τη Νευροφυσιολογία επιτρέπουν να διακρίνουμε την παρουσία διάφορων αντανακλαστικών τόξων, που εμπλέκονται στη δράση του Βελονισμού. Τα σπουδαιότερα από αυτά είναι:

• Σπλαγχνο-δερματικό αντανακλαστικό: γνωρίζουμε ότι το δέρμα, οι μύες, τα οστά, τα αγγεία και τα σπλάγχνα ελέγχονται από συγκεκριμένα τμήματα του νωτιαίου μυελού (νευροτόμια). Όταν ένα σπλάγχνο νοσεί, ο πόνος προβάλλεται σε δερματική περιοχή, η οποία έχει κοινή νεύρωση από το ίδιο νευροτόμιο που νευρώνει και το πάσχον όργανο.  
• Δερματο-σπλαγνικό αντανακλαστικό: η είσοδος της βελόνας σε μια δερματική περιοχή προκαλεί λειτουργικές αντανακλαστικές μεταβολές στους μύες, στα αγγεία και στα σπλάγχνα που δέχονται αισθητική και κινητική νεύρωση από το ίδιο νευροτόμιο. 
• Δερματο-μυϊκό αντανακλαστικό: η αισθητική διέγερση μιας δερματικής περιοχής έχει σαν αποτέλεσμα την αγωγή του ερεθίσματος στο νωτιαίο μυελό και την αντανακλαστική πρόκληση μυοχάλασης και βελτίωσης της αιματικής ροής σε συγκεκριμένες μυϊκές ομάδες.
• Τα μακρά αντανακλαστικά τόξα του Sherrington: η διέγερση μιας περιοχής του δέρματος, με την είσοδο βελόνας, μπορεί να επηρεάσει λειτουργικά σπλάγχνα ή μυϊκές ομάδες που βρίσκονται μέχρι και 10 μυελοτόμια μακρύτερα.

3. Γενικευμένη αντίδραση: με την είσοδο της βελόνας, εκκρίνονται από τον ίδιο τον οργανισμό ενδορφίνες, εγκεφαλίνες και δυνορφίνες. Οι ουσίες αυτές έχουν ισχυρή παυσίπονη και καταπραϋντική δράση. Σημαντικό ρόλο στην αναλγητική δράση του Βελονισμού παίζουν και οι νευροδιαβιβαστές, που παράγονται από τον οργανισμό σαν απάντηση στην είσοδο της βελόνας (σεροτονίνη, νορεπινεφρίνη, GABA). Επίσης, έχει διαπιστωθεί η αύξηση των επιπέδων και πολλών άλλων ουσιών, που συμμετέχουν έμμεσα στο θεραπευτικό αποτέλεσμα όπως κορτιζόλης, ACTH και προσταγλανδινών.

Την τελευταία δεκαετία, με την εφαρμογή σύγχρονων απεικονιστικών μεθόδων (fMRI, PET, SPECT) έχει καταγραφεί η δράση του Βελονισμού σε διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου, ανάλογα με τα βελονιστικά σημεία που επιλέγονται.

Αν και η έρευνα έχει αποσαφηνίσει κάποιους από τους μηχανισμούς δράσης του Βελονισμού, οι βασικές αρχές της Παραδοσιακής Κινέζικης Ιατρικής συνεχίζουν να παρέχουν βοήθεια στην προσπάθεια θεραπείας καθημερινών δυσεπίλυτων, για τη δυτική ιατρική σκέψη, προβλημάτων.

Αποφάσεις του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας αναφέρουν ότι  «…ο Βελονισμός εκτελείται μόνο από ιατρούς που διαθέτουν εμπειρία και έχουν εκπαιδευτεί στη Βελονοθεραπεία «(Αρ.Πρωτ.574/Α4/1191/21-2-1980) και «…ο Βελονισμός είναι ιατρική πράξη και ως εκ τούτου απαγορεύεται η άσκησή του από οποιοδήποτε άλλο επάγγελμα Υγείας» (Αρ. Πρωτ. Υ7/1470/13.3.96). Εφαρμογή Βελονισμού από μη ιατρό εγκυμονεί κινδύνους για την υγεία, μπορεί να έχει παρενέργειες και διώκεται ποινικά (συνιστά αντιποίηση ιατρικού επαγγέλματος).

Έχει παρενέργειες ή επιπλοκές ο Βελονισμός;

Ο Βελονισμός δεν έχει παρενέργειες ή επιπλοκές εφόσον εφαρμόζεται από Ιατρό που έχει την κατάλληλη εκπαίδευση.

Πόσες συνεδρίες χρειάζονται;

Εξαρτάται από τον ασθενή, την πάθηση και τη χρονιότητά της. Συνήθως χρειάζονται 4-12 συνεδρίες για μία ολοκληρωμένη θεραπεία. Η διακοπή του καπνίσματος μπορεί να γίνει σε 3-5 συνεδρίες.

Πόσο διαρκεί κάθε συνεδρία βελονισμού;

Συνήθως διαρκεί 1 ώρα.

Τι πετυχαίνουμε με το Βελονισμό;

• θεραπεύουμε παθήσεις
• βελτιώνουμε συμπτώματα
• σταματούμε τον πόνο
• τονώνουμε τον οργανισμό
• μειώνουμε το άγχος
• μειώνουμε τη λήψη φαρμάκων
• ανακουφίζουμε όταν δεν επιτρέπεται η χρήση φαρμάκων (π.χ. σε εγκυμοσύνη)
• βοηθούμε στην καταπολέμηση της παχυσαρκίας, του καπνίσματος, του αλκοολισμού

Ποιές είναι οι αντενδείξεις Βελονισμού/Ηλεκτροβελονισμού;

Αποφεύγουμε το Βελονισμό:

• σε διαταραχές πηκτικότητας του αίματος
• σε ασθενείς που είναι σε ανοσοκαταστολή
• σε προχωρημένα στάδια καρκίνου, εκτός αν πρόκειται για ανακούφιση από καρκινικό πόνο
• σε καταστάσεις μεγάλης σωματικής ή ψυχικής έντασης
• σε μέθη.

Δεν εφαρμόζουμε Ηλεκτροβελονισμό:

• σε ασθενείς με βηματοδότη
• σε περιοχές που υπάρχουν υλικά εσωτερικής οστεοσύνθεσης ή ορθοπεδικές προθέσεις
• αν πριν δεν αφαιρέσουμε τα ακουστικά βαρηκοΐας ή άλλη ηλεκτρονική συσκευή.